Poniżej przedstawiamy Państwu kilka słów podsumowania z debaty na temat polskiej prezydencji w Grupie Wyszehradzkiej (14.07.2021r.) i najważniejszych wątkach w niej poruszonych:
14 lipca 2021 roku Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Krakowie oraz Ośrodek Myśli Politycznej, zorganizowały debatę online, podsumowującą polską prezydencję w Grupie Wyszehradzkiej. Gośćmi debaty byli Szymon Szynkowski vel Sęk, Sekretarz stanu ds. polonii, polityki europejskiej oraz dyplomacji publicznej i kulturalnej; dr hab. Piotr Bajda, wykładowca Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego; dr Tomáš Strážay, Dyrektor Centrum Badawczego SFPA na Słowacji oraz Vít Dostál, Dyrektor Centrum Badawczego AMO w Czechach. Dyskusję moderowała Karolina Wanda Olszowska, koordynatorka RODM w Krakowie.
Na początku wystąpił minister Szymon Szynkowski vel Sęk, który przedstawił atuty polskiej prezydencji. Podkreślał jej aktywność przejawiającą się w dużej liczbie spotkań różnego szczebla, w tym prezydenckiego i premierów. Jako jeden z sukcesów, przywołał zorganizowany w Krakowie 17 lutego br. jubileuszowy szczyt z okazji 30-lecia Grupy Wyszehradzkiej. Z tej okazji przyjęto m.in. deklarację rocznicową, wytyczającą obszary przyszłej współpracy, uwzględniając rozwój wirtualnej platformy Centrum współpracy w walce przeciwko Covid-19. Zdecydowano również o zwiększeniu Funduszu Wyszehradzkiego z 8 mln do 10 mln euro, przeznaczonych na współpracę młodzieży. Ważnymi obszarami, były spotkania z formatu V4+Partnerstwo Wschodnie, V4+Japonia a także V4+kraje Bałkanów Zachodnich. Atutem polskiej prezydencji, było także organizowanie tematycznych spotkań na szczeblu ministrów konstytucyjnych, obejmujących wiele obszarów. Minister odniósł się również do spotkań premierów w celu dyskusji nad polityką UE i koordynacji stanowisk państw V4, szczególnie w zakresie wieloletnich ram finansowych i Planu Odbudowy dla Europy. Omawiano również kwestie polityki wschodniej, które były później podnoszone na forum UE, jak projekt planu gospodarczego dla demokratycznej Białorusi. Na zakończenie, minister zapowiedział dalszą aktywność Polski w ramach Grupy Wyszehradzkiej.
W drugiej części dyskusji, goście odpowiadali na pytania przygotowane przez moderatora. Pierwsze dotyczyło oceny polskiej prezydencji, okiem ekspertów. Prof. Bajda wyraził pozytywną ocenę, uwzględniając trudności, z którymi Polska musiała się mierzyć sprawując prezydencję. Docenił zaangażowanie V4 w działania na rzecz integracji państw Bałkanów Zachodnich z UE, co powinno być podtrzymywane w przyszłości. Jego krytyka dotyczyła nie w pełni wykorzystanego potencjału jubileuszu V4. Zabrakło konkretnych kroków, które pobudziłyby grupę, do dalszego rozwoju. Zauważył, że V4 może popaść w rutynę, co w przyszłości może stać się podstawą dla osłabienia współpracy w grupie.
Vít Dostál zwrócił natomiast uwagę na polityczne rozbieżności pojawiające się w grupie od 2015 roku, zwłaszcza odnośnie polityki unijnej, co wpływa niekorzystnie na aktywność V4. Wskazał również, że z punktu widzenia Czech mogą pojawić się nowe możliwości w polityce regionalnej, co wpłynie na zaangażowanie w ramach grupy.
W podobnym tonie jak prof. Bajda, wypowiedział się dr Tomáš Strážay, który szczególnie docenił pomysł zorganizowania na początku prezydencji dyskusji, z udziałem ministra spraw zagranicznych oraz przedstawicieli think tanków wyszehradzkich i wskazał go, jako rekomendację na przyszłość. Zwrócił również uwagę na możliwość przyszłych synergii między V4 a nowymi formatami współpracy regionalnej jak Trójkąt Lubelski czy inicjatywa Trójmorza. Jako pewne niedociągnięcie wymienił nie w pełni wykorzystany potencjał szczytu w Krakowie, podkreślając, że przyjęte decyzje powinny obejmować szerszy zakres.
W dalszej kolejności, w ramach polemiki, zabrał głos minister vel Sęk, który przedstawił swoją uwagę co do polskiej prezydencji. Jego zdaniem zabrakło w niej spotkania V4 w dużym formacie, czyli premierów państw Grupy Wyszehradzkiej z zewnętrznymi partnerami. Ministrowi odpowiedział prof. Bajda, który nawiązując do wypowiedzi dr Strážaya, podkreślił, że V4 powinna utrzymać rolę jądra w Europie Środkowej, jako spoiwo i główny moderator współpracy regionalnej.
Drugie pytanie dotyczyło oczekiwań względem prezydencji węgierskiej. W tym wypadku perspektywy czeska i słowacka były do siebie zbliżone, wskazując na możliwe zagrożenia wynikające z ambicji węgierskich. Vít Dostál zwrócił uwagę na możliwość wykorzystywania prezydencji w V4 do prowadzenia wewnętrznej rozgrywki politycznej, co wpłynęłoby negatywnie na Grupę Wyszehradzką. Dr Tomáš Strážay, dodatkowo skrytykował postrzeganie V4 przez Węgry jako jednego bloku politycznego w regionie Europy Środkowej. Zwrócił się również z apelem o większą szczerość, otwartość w wewnętrznych dyskusjach grupy. Ostatni odpowiadał prof. Bajda, który określił prezydencję węgierską jako prezydencję kontynuacji. Opowiedział się także za zwiększaniem Funduszu Wyszehradzkiego, co może pomóc w odbudowywaniu relacji społecznych w grupie, po pandemii. Na koniec zaproponował utworzenie forum polsko-słowackiego, na wzór forum polsko-czeskiego.
Debata zakończyła się po udzieleniu odpowiedzi na pytania zadane przez widzów. Pierwsze dotyczyło współpracy naukowej V4 z Ukrainą. Dr Strážay i prof. Bajda opowiedzieli się za taką współpracą, co może zwiększyć szanse młodych Ukraińców, przyjeżdżających do Europy Środkowej. Na ostatnie pytanie, dotyczące współpracy z Czechami w zakresie ekonomiczno-technologiczno-militarnym odpowiadali Vít Dostál oraz prof. Bajda. Obaj poparli taki pomysł. Dostál nawiązał do współpracy polsko-czeskiej w ramach formatu 2+2 oraz wspomniał o chęci powrotu do tego formatu ze strony czeskiej. Z kolei prof. Bajda zwrócił uwagę na korzyści płynące z wymiany dobrych praktyk w obszarze high-tech oraz współpracy cyfrowej i technologicznej.
Serdecznie dziękujemy za udział w debacie internetowej RODM Kraków!
Przygotowanie sprawozdania ze spotkania: Aleksandra Klag – praktykantka Ośrodka Myśli Politycznej i Regionalnego Ośrodka Debaty Międzynarodowej w Krakowie.
